आजच्या वेगवान औद्योगिक युगात प्रदूषण ही संपूर्ण जगासमोर उभ्या राहिलेली सर्वांत गंभीर समस्या आहे. विज्ञान-तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीमुळे मानवी जीवनमान उंचावले असले, तरी या प्रगतीचा पर्यावरणावर अत्यंत घातक परिणाम झाला आहे. मानवाने आपल्या गरजा भागवण्यासाठी नैसर्गिक साधनसंपत्तीचा अनियंत्रित वापर केला, जंगलतोड केली, औद्योगिक उत्पादन वाढविले आणि याच प्रक्रियेत प्रदूषणाची समस्या दिवसेंदिवस तीव्र होत गेली.
प्रदूषण म्हणजे हवा, पाणी, माती अथवा आवाज यामध्ये हानिकारक, विषारी, अवांछित घटकांचे प्रमाण वाढणे होय. याचे प्रमुख प्रकार हवाप्रदूषण, पाणीप्रदूषण, मृदाप्रदूषण, ध्वनीप्रदूषण व प्रकाशप्रदूषण असे आहेत.
हवाप्रदूषण प्रामुख्याने वाहनांचा धूर, कारखान्यांमधून बाहेर पडणारे रासायनिक वायू, कोळसा व डिझेल जाळण्यामुळे वाढते. प्लास्टिक जाळणे आणि जंगलातील वनवाई यामुळेही हवा अत्यंत दूषित होते.
पाण्याचे प्रदूषण नाल्यांचे पाणी, कारखान्यांचा औद्योगिक कचरा, पाण्यात मिसळणारी रासायनिक खते व कीटकनाशके यामुळे वाढते. नद्यांचे पाणी दूषित होऊन ते पिण्यालाही अयोग्य ठरते.
मृदाप्रदूषण प्लास्टिकचा वाढता वापर, रासायनिक शेती, धातूंचे अवशेष आणि औद्योगिक कचरा यांमुळे होते. यामुळे जमिनीची सुपीकता कमी होते.
ध्वनीप्रदूषण वाहने, साऊंडसिस्टम, फटाके यांचे आवाज वाढल्यामुळे निर्माण होते. अलीकडच्या काळात शहरांमध्ये याचे प्रमाण अत्यंत वाढत आहे.
प्रदूषणाचे परिणाम अत्यंत घातक आहेत. हवाप्रदूषणामुळे दमा, ब्राँकायटिस, हृदयविकार, कर्करोग यांसारखे आजार वाढत आहेत. पाण्याचे प्रदूषण झालेल्या भागांमध्ये पाचनसंस्थेचे आजार, त्वचारोग आणि जलजन्य आजार वाढतात. मृदाप्रदूषणामुळे शेती उत्पादन घटते, जमीन नापीक होते. ध्वनीप्रदूषणामुळे मानसिक ताण, चिडचिड, बेचैनी आणि श्रवणशक्ती कमी होणे यासारखे त्रास दिसून येतात. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे प्रदूषणामुळे हवामान बदल, तापमानवाढ, हिमनद्या वितळणे, अनियमित पावसाळा, चक्रीवादळे आणि दुष्काळ यांसारख्या नैसर्गिक आपत्तींची संख्या वाढत चालली आहे.
प्रदूषण रोखण्यासाठी प्रत्येकाने पुढाकार घेणे आवश्यक आहे. झाडे लावणे, प्लास्टिकचा वापर कमी करणे, कचऱ्याचे वर्गीकरण करणे, सार्वजनिक वाहतुकीचा वापर करणे, अक्षय ऊर्जास्रोतांचा अवलंब करणे, पर्यावरणपूरक वस्तूंचा वापर करणे हे उपाय अतिशय महत्त्वाचे आहेत. शाळा, महाविद्यालये आणि समाजामध्ये पर्यावरण जनजागृती वाढवणे ही काळाची गरज आहे.
शेवटी, प्रदूषण ही समस्या मानवनिर्मित असल्यामुळे तिचे समाधानही मानवानेच शोधणे आवश्यक आहे. प्रत्येकाने आपली जबाबदारी ओळखली, नैसर्गिक साधनसंपत्तीचे जतन केले आणि प्रदूषणमुक्त पृथ्वी घडविण्याचा संकल्प केला, तर निसर्ग पुन्हा हिरवा व स्वच्छ बनेल आणि पुढील पिढ्यांसाठी आरोग्यपूर्ण भविष्य निर्माण होईल. पृथ्वीला वाचवण्याचा प्रत्येकाने प्रयत्न केला पाहिजे.
No comments:
Post a Comment